عطر سنبل، عطر کاج

   "عطر سنبل، عطر کاج" نوشته فیروزه جزایری دوما، نویسنده ایرانی مقیم آمریکاست. کتاب در اصل به زبان انگلیسی و تحت عنوان "Funny in Farsi"  سال 2003 در آمریکا منتشر شده. اواخر سال 1384 این کتاب توسط نشر قصه به مترجمی محمد سلیمانی نیا به فارسی ترجمه شد و تا امروز 16 بار تجدید چاپ شده. عطر سنبل، عطر کاج با استقبال خوب مردم و منتقدان روبرو شده و کاندید نهایی چندین جایزه معتبر شده است. خانم دوما کتاب دیگری به نام "Laughing Without Accent" هم نوشته اند که نمی دونم به فارسی ترجمه شده یا نه.

  کتاب به صورت یک آتوبیوگرافی طنزآلود، منقطع و خلاقانه نوشته شده است. حوادث کتاب که در واقع Flash هایی از زندگی شخصی خانم دوماست، بسیار جذاب و هنرمندانه انتخاب شده اند. نقطه قوت اصلی کتاب به نظر من ترکیب ظریف جامعه شناسی و روانشناسی با طنز عامه پسند هست. همونطور که گفتم کتاب به زبان انگلیسی منتشر شده و طبیعتاً مخاطبان آمریکایی هدف اول بوده اند. ولی با خوندن کتاب متوجه شدم که جذابیت کتاب به طور کامل برای ایرانی ها حفظ شده. خانم دوما از طرفی ریشه در یک خانواده ایرانی داره و از طرف دیگه سال هاست که در کشور آمریکا زندگی میکنه. میشه گفت خود خانم دوما یکی از نقاط برخورد این دو فرهنگ متفاوت بوده اند. دو مورد در مورد نویسنده بسیار تحسین برانگیز هست: اول اینکه به عنوان کسی که از هفت سالگی در آمریکا رشده پیدا کرده اند، به طرز جالبی تونستن جنبه ایرانی بودن خودشون را حفظ کنند. همه مون مثال هایی از ایرانی هایی سراغ داریم که فقط و فقط اسم ایرانی یدک می کشن. دومین نکته جالب توجه، دید منصفانه، دقیق و ظریف خانم دوما به فرهنگ دو کشور هست. من فکر می کنم انتقال دیدگاههای اجتماعی-فرهنگی به روش های مشابه کتاب عطر سنبل، عطر کاج، بسیار بسیار موثرتر از کتاب های پیچیده جامعه شناسی و گردهمایی های بین المللی  فرهنگی باشه. در واقع آثاری از این دست که مستقیماً با عامه مردم جامعه بدون واسطه ارتباط برقرار می کنن بسیار ارزشمند و بسیار قدرتمند هستند.

   طنز یکی از مقولات ظریف فرهنگیه که در همه جوامع دیده میشه. با این حال طنز در هر کشور مصادیق خاص خودش را داره که بیشتر برای شهروندان اون کشور اوج لذت را به همراه داره. خانم دوما سعی کرده که طنز را در سطح قابل قبول و تا حدی بین المللی به کار ببره و به نظر من کاملاً موفق بوده. طنز غلیظ تر می تونست به سرعت از تعداد مخاطبان کتاب کم کنه. طنز در کتاب خانم دوما هدف نبوده بلکه به نظر من بسته بندی شیک و جذابی برای مطالب ایشون هست.

      من ترجمه فارسی کتاب را خیلی دوست داشتم. می دونم که ترجمه کتاب هایی از این دست اصلاً ساده نیست و محمد سلیمانی نیا به خوبی از پس این کار برآمده. فکر می کنم به دلایل فروش بالای کتاب در ایران حتماً باید ترجمه خوب و روان را هم اضافه کنیم.

  به نظر من افرادی مثل خانم دوما خدمت بزرگی به مردم ایران می کنن. متاسفانه ایران در شرایط سیاسی خوبی قرار نداره و جایگاه ایرانی های در دنیا هم به همین واسطه افت کرده. در این شرایط مسلماً فرهنگ و جامعه ایرانی بیشتر در معرض نقد منفی قرار می گیرند تا مثبت. آثاری مثل عطر سنبل، عطر کاج می تونن کمک شایانی برای شناساندن فرهنگ و تمدن ایران باشند. در عطر سنبل، عطر کاج، خانم دوما هدایایی از هر دو فرهنگ (به خصوص فرهنگ ایرانی) را در فضایی صمیمانه و منصفانه برای خواننده باز میکنه. به سهم خودم از ایشون ممنونم .

پی نوشت: این کتاب را هفته پیش یکی از دوستای خوبم معرفی کرد، ممنونم .